دنیای نفت و قیر: کاهش انتشار کربن در صنعت نفت و گاز، سال‌هاست که به موضوعی بحث‌برانگیز و حیاتی برای ذی‌نفعان تبدیل شده است. در سال ۲۰۲۵ — که به‌عنوان یک نقطه عطف در اهداف اقلیمی در نظر گرفته شده — هنوز مشخص نیست که آیا شرکت‌ها اهداف خود را بازنگری خواهند کرد، همان روند فعلی را ادامه خواهند داد یا تلاش‌هایشان را برای کاهش آلایندگی تشدید می‌کنند؟ مسیری که انتخاب می‌شود و وسعت اقدامات انجام‌شده، تعیین می‌کند که این شرکت‌ها تا چه اندازه می‌توانند به اهداف میان‌مدت خود برسند و به‌صورت معناداری به سوی تعهدات بلندمدت خود در زمینه خنثی‌سازی کربن حرکت کنند.
تعداد قابل‌توجهی از شرکت‌های نفت و گاز، سال ۲۰۲۵ را به‌عنوان موعد دستیابی به کاهش‌های موقت در انتشار گازهای گلخانه‌ای در حوزه‌های ۱، ۲ و ۳ تعیین کرده‌اند؛ به همین دلیل، سال جاری برای ارزیابی عملکرد زیست‌محیطی این صنعت حیاتی خواهد بود. با این حال، همه شرکت‌ها از روش‌های یکسان یا تاییدشده توسط نهادهای ثالث برای اندازه‌گیری یا تعیین اهداف خود استفاده نمی‌کنند. تنوع در شیوه‌های سنجش و پیچیدگی معیارهای مورد استفاده، می‌تواند شفافیت و قابلیت مقایسه این تعهدات زیست‌محیطی را زیر سوال ببرد.
بر اساس پژوهش شرکت Rystad Energy، ۱۲۰ شرکت مهم در حوزه نفت و گاز هرکدام مسیر خاص خود را برای کاهش آلایندگی دنبال می‌کنند. تنها در سال ۲۰۲۴، فعالیت‌های بالادستی این شرکت‌ها بیش از ۶۳۰ میلیون تن گاز گلخانه‌ای تولید کرده‌اند، که معادل حدود ۵۸ درصد از کل انتشار این صنعت در سال گذشته است.
با افزایش فشارها، هم شرکت‌های بزرگ بین‌المللی و هم شرکت‌های ملی یا منطقه‌ای، استراتژی‌های خود را با در نظر گرفتن مسیرهای کاهش آلایندگی بازطراحی کرده‌اند. بسیاری از این شرکت‌ها، به‌طور علنی برنامه‌های خود را اعلام کرده و اهداف موقتی برای سال ۲۰۲۵ تعیین کرده‌اند — بیش از ۲۰ شرکت به‌طور خاص بر کاهش گازهای گلخانه‌ای در حوزه‌های ۱ و ۲ تمرکز کرده‌اند. برخی از آن‌ها حتی پیش از موعد مقرر به این اهداف دست یافته‌اند. برای مثال، شرکت BP، شرکت فرانسوی TotalEnergies و شرکت آمریکایی Expand Energy تا پایان سال ۲۰۲۳ فراتر از اهداف خود عمل کرده‌اند. BP توانست در همان سال، انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را ۴۱ درصد کاهش دهد — بیش از دو برابر هدف ۲۰ درصدی — و Expand نیز ۱۴ درصد فراتر از هدف تعیین‌شده خود پیش رفت.
با این حال، با وجود این دستاوردها، BP برای دومین سال پیاپی شاهد افزایش میزان انتشار در حوزه‌های ۱ و ۲ بوده است؛ به‌طوری‌که در سال ۲۰۲۴ نسبت به ۲۰۲۳، میزان انتشار ۵ درصد بیشتر شد. این شرکت دلیل این افزایش را آغاز یا توسعه پروژه‌های متعدد در سال جاری عنوان کرده است. همین امر نگرانی‌هایی را درباره تداوم این روند معکوس به‌وجود آورده، به‌ویژه که BP دیگر برنامه‌ای برای کاهش تولید هیدروکربن‌های خود ندارد.
اگرچه تعیین هدف نقش مهمی در برنامه‌ریزی راهبردی شرکت‌ها دارد، اما نقطه شروع، عملکرد واقعی و درک روش‌هایی که باعث دستیابی به این اهداف شده‌اند، باید بخشی جدایی‌ناپذیر از فرآیند تصمیم‌گیری استراتژیک آن‌ها باشد.
تحلیل Rystad این ۱۲۰ شرکت را به دسته‌های مختلف تقسیم کرده تا روند تغییرات آلایندگی آن‌ها در پنج سال گذشته بررسی شود. تحلیل داده‌های انتشار CO₂ در بخش بالادستی بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که تفاوت‌های چشمگیری میان گروه‌ها وجود دارد. در میان شرکت‌های ملی و بین‌المللی (NOC/INOC)، شرکت‌های اروپایی مانند Equinor، OMV و MOL به‌طور قابل‌توجهی انتشار مطلق و شدت آلایندگی خود را کاهش داده‌اند. در مقابل، شرکت‌های روسی مانند Gazprom و Rosneft از سال ۲۰۱۹ شاهد افزایش در هر دو شاخص بوده‌اند. روندهای مشابهی نیز در میان شرکت‌های مستقل جهانی و فعالان منطقه‌ای دیده می‌شود، که نشان می‌دهد شرایط منطقه‌ای و محیط‌های عملیاتی تا چه اندازه بر نتایج کاهش آلایندگی تاثیرگذارند.
در میان همه گروه‌ها، شرکت‌های بزرگ آمریکایی و اروپایی بهترین عملکرد را نشان داده‌اند. این شرکت‌ها که همواره زیر ذره‌بین افکار عمومی و نهادهای نظارتی هستند، مجموعه‌ای از راهکارها را اجرا کرده‌اند؛ از جمله واگذاری دارایی‌ها، بهبود بهره‌وری عملیاتی، استفاده از برق، کاهش مشعل‌سوزی و کنترل نشت متان. برای نمونه، TotalEnergies با کنار گذاشتن نیروگاه‌های گازی سیکل ترکیبی (CCGT)، استفاده از برق در عملیات و حذف مشعل‌سوزی معمول در مکان‌هایی مانند میدان OML 100 در نیجریه، موفق به کاهش انتشار شده است.
کاهش آلایندگی در صنعت نفت و گاز، مسیری پیچیده و موضوعی پرتکرار در مباحث جهانی باقی مانده است. با نزدیک شدن به سال ۲۰۲۵، باید دید آیا این مقطع به فرصتی برای اقدامات جدی‌تر تبدیل خواهد شد، به‌عنوان دوره‌ای از رکود در پیشرفت تلقی می‌شود یا آغاز بازنگری در اهداف خواهد بود. انتخاب این مسیر نه‌تنها بر موفقیت‌های کوتاه‌مدت تاثیر می‌گذارد، بلکه نقش این شرکت‌ها را در گذار جهانی به سوی کربن صفر نیز تعریف خواهد کرد.
