دنیای نفت و قیر: دولت ایالات متحده تحت رهبری ترامپ، کارزار فشار حداکثری خود را بر صادرات نفت ایران تشدید کرده و تحریم‌های سخت‌تری را برای مختل کردن جریان نفت ایران به چین، بزرگ‌ترین مشتری نفتی این کشور، اعمال کرده است. با این حال، بازرگانان و واسطه‌ها با تغییر مسیرهای تأمین و افزایش انتقال کشتی‌به‌کشتی، به‌ویژه در سواحل مالزی، همچنان نفت ایران را به چین می‌رسانند.
اگرچه تحریم‌های جدید آمریکا تجارت نفتی ایران را پیچیده‌تر کرده و تعداد نفتکش‌های غیرتحریمی را کاهش داده است، اما صادرات نفت ایران به چین طی ماه‌های اخیر همچنان در سطحی ثابت ادامه دارد. چین از سال ۲۰۱۸، زمانی که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور وقت آمریکا از توافق هسته‌ای ایران خارج شد و تحریم‌ها را دوباره برقرار کرد، مقصد اصلی نفت ایران بوده است.
پالایشگاه‌های خصوصی چین نقش کلیدی در خرید نفت تحریمی ایران دارند و از تخفیف‌های ویژه بهره می‌برند. این رابطه تجاری برای هر دو طرف سودمند است: ایران می‌تواند نفتی را که اغلب خریداران از آن اجتناب می‌کنند، بفروشد و در مقابل، پالایشگاه‌های مستقل چین نفت ارزان‌تری دریافت می‌کنند.
در چارچوب کارزار «فشار حداکثری» جدید، رئیس‌جمهور ترامپ به وزیر امور خارجه دستور داده است که با همکاری وزارت خزانه‌داری و سایر نهادهای اجرایی، استراتژی تهاجمی‌ای را برای رساندن صادرات نفت ایران – از جمله صادرات به چین – به صفر اجرا کند. با این حال، پکن این تحریم‌ها را به رسمیت نمی‌شناسد و همچنان در تلاش است تا مسیرهای جایگزین برای واردات نفت از ایران پیدا کند.
این اقدامات به‌ویژه در فوریه مشهود بود، زمانی که پایانه‌های مستقل نفتی چین در بنادر خارج از استان شاندونگ – از جمله دالیان، شانگهای، ژوشان و هوئیژو – شروع به پذیرش نفت تحریمی از جمله محموله‌هایی کردند که توسط نفتکش‌های تحریم‌شده تحویل داده شده بودند. به گفته اِما لی، تحلیلگر ارشد بازار در شرکت ورتکسا، محموله‌های نفتی ایران که در دریا سرگردان بودند، پس از انتقال کشتی‌به‌کشتی، در بندر شاندونگ، که قطب اصلی واردات پالایشگاه‌های مستقل چین است، تخلیه شدند.
علاوه بر این، حداقل هشت سوپرتانکر – که یا به‌تازگی به ناوگان «تاریک» اضافه شده‌اند یا از اوایل ۲۰۲۴ غیرفعال بوده‌اند – برای تسهیل انتقال‌های کشتی‌به‌کشتی بین مالزی و چین فعال شده‌اند. داده‌های ورتکسا نشان می‌دهد که این اقدامات باعث شد واردات نفت ایران به چین در فوریه افزایش یابد و حجم محموله‌های وارد شده به شاندونگ بین ۱ تا ۲۰ فوریه به ۱.۱ میلیون بشکه در روز برسد که از میانگین سال ۲۰۲۴ فراتر رفت.
تحلیلگران هشدار می‌دهند که با افزایش تعداد نفتکش‌های تحریم‌شده از سوی آمریکا، توانایی ایران برای ارسال نفت محدودتر خواهد شد. تهران اکنون با رقابت شدیدتری از سوی روسیه و ونزوئلا برای استفاده از نفتکش‌هایی که هنوز در لیست سیاه وزارت خزانه‌داری آمریکا قرار نگرفته‌اند، مواجه است. در حالی که چین تاکنون موفق شده است خود را با محدودیت‌های اعمال‌شده در اوایل فوریه تطبیق دهد، واشنگتن در اواخر همان ماه نفتکش‌ها و بازرگانان بیشتری را تحریم کرد و وعده داد که تلاش‌های خود را برای مسدود کردن تجارت نفتی ایران تشدید کند.
«ایالات متحده از تمام ابزارهای موجود برای هدف قرار دادن تمامی جنبه‌های زنجیره تأمین نفت ایران استفاده خواهد کرد و هر کسی که در تجارت نفت ایران مشارکت داشته باشد، با خطر تحریم‌های سنگین مواجه خواهد شد.» این هشدار از سوی اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، مطرح شد.
با وجود این تحریم‌ها، صادرات نفت ایران سقوط نکرده است، زیرا معامله‌گران همچنان به دنبال راهکارهای جایگزین، از جمله افزایش انتقال کشتی‌به‌کشتی، هستند. بعید است که صادرات نفت ایران به‌طور کامل متوقف شود.
«در هر رژیم تحریمی، همیشه مقداری نشت وجود خواهد داشت.» این سخن جیا ایان چونگ، استاد علوم سیاسی در دانشگاه ملی سنگاپور است. او توضیح داد که تحریم‌ها معمولاً طوری طراحی می‌شوند که تجارت را از نظر مالی آن‌قدر دشوار کنند که خریداران و فروشندگان مجبور به تغییر رفتار خود شوند. با این حال، دستیابی به «صادرات صفر نفت ایران» هدفی واقع‌بینانه نیست.
با این حال، دولت ترامپ همچنان مصمم است تا صادرات نفت ایران را که در حال حاضر بین ۱.۵ تا ۱.۶ میلیون بشکه در روز برآورد می‌شود، کاهش دهد. این هدف از طریق اعمال فشار بیشتر بر شبکه‌های مالی و نهادهای منطقه‌ای که از تجارت نفت ایران و انتقال درآمدهای نفتی آن حمایت می‌کنند، دنبال خواهد شد.
وزیر خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد: «ما دسترسی ایران به سیستم مالی بین‌المللی را قطع خواهیم کرد و طرف‌های منطقه‌ای که به انتقال درآمدهای نفتی ایران کمک می‌کنند، هدف قرار خواهیم داد.» او افزود: «هدف ما از بین بردن بخش نفت ایران و توانایی‌های تولید پهپاد این کشور است.»
