به گزارش دنیای نفت و قیر، تحولات اخیر در حوزه فناوریهای مرتبط با قیر نشان میدهد که این ماده سنتی، برخلاف تصور عمومی، وارد مرحلهای تازه از بازآفرینی صنعتی شده است. آنچه وضعیت کنونی را قابل توجه میکند، نه صرفاً سرعت نوآوریها بلکه همگرایی سیاستهای زیستمحیطی، نیازهای زیرساختی و فشارهای بازار جهانی است که همگی بهگونهای هماهنگ به سمت تحول در قیر حرکت میکنند. پیشرفتهایی که در ماههای اخیر در اروپا، آسیا و آمریکای شمالی منتشر شده، تصویری از آیندهای ارائه میدهد که در آن قیر دیگر یک ماده ثابت و بدون تغییر نیست، بلکه شبکهای از فناوریها و رویکردهای نو است که میتواند در سیاستگذاری زیرساختی جهان نقش تعیینکننده داشته باشد.
یکی از برجستهترین این پیشرفتها، توسعه قیر زیستی یا همان بیوبیتومن است که بهوسیله گروههای تحقیقاتی اروپایی پیگیری میشود. محصولی که با عنوان «instant biobitumen» معرفی شده، از منابع آلی تجدیدپذیر تولید میشود و هدف آن جایگزینی کامل یا جزئی قیر نفتی است. تفاوت این نسل جدید با تلاشهای گذشته در این است که پایداری بیشتری در شرایط دمایی مختلف نشان میدهد و از نظر ویژگیهای مکانیکی به قیر رایج نزدیکتر است. این موضوع برای دولتهایی که در اروپا و شرق آسیا تحت فشار سیاستهای کاهش انتشار قرار دارند، اهمیت زیادی دارد، زیرا میتواند بدون افت کیفیت، مسیر استفاده از مواد پایدار را هموار کند.
در کنار این موضوع، فناوری جادههای خودترمیمشونده نیز بهطور جدی در حال گسترش است. گروههای پژوهشی در بریتانیا به فرمولاسیونهایی دست یافتهاند که در آنها قیر توانایی بازسازی میکروترکها را دارد. این فرآیند بهواسطه واکنشهای داخلی در ماتریس قیری انجام میشود و میتواند طول عمر روسازی را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. گزارشهای دیگری نیز منتشر شده که نشان میدهد استفاده از روغنهای بازیافتی، مانند روغنهای پختوپز مستعمل، میتواند به بازآرایی ساختار داخلی قیر کمک کند و فرایند پیری قیر را بهطور محسوسی کند سازد. اگرچه این فناوریها هنوز در مرحله آزمایشی هستند، اما برآوردهای اقتصادی نشان میدهد که کاهش هزینه تعمیرات، آنها را در آینده به یکی از گزینههای اصلی سیاستگذاران تبدیل خواهد کرد.
در هند نیز نوع دیگری از نوآوری در حال آزمون است. پروژهای در سالتلیک (Salt Lake, Kolkata) انجام شده که در آن از ترکیب پلاستیک و قیر برای بهبود دوام آسفالت استفاده شده است. این اقدام نهتنها استحکام لایههای آسفالتی را افزایش میدهد، بلکه در راستای اهداف ملی کاهش زباله نیز قرار میگیرد.
ساختار قیر-پلاستیک برای کشورهایی که با مشکل حجم بالای زباله و تخریب سریع جادهها روبهرو هستند، میتواند یک مسیر کارآمد و اقتصادی باشد و همین مسئله توجه برخی دولتهای درحالتوسعه را به خود جلب کرده است.
در ژاپن نیز تمرکز جدیدی بربهبود کیفیت و پایداری آسفالت دیده میشود. تحلیلهای منتشرشده در این کشور نشان میدهد که مواد قیری اصلاحشده با هدف مقاومت بیشتر در برابر تغییر شکل ناشی از گرما و همچنین کاهش آلایندگی در مراحل تولید، در دستور کار قرار گرفتهاند. این جهتگیری بهخوبی نشان میدهد که قیر همچنان نقش مهمی در برنامهریزیهای زیرساختی ژاپن دارد، بهویژه در مناطق شهری پرتراکم.
در ویتنام نیز مقالات فنی به بررسی کاربردهای قیر در سیستمهای عایقبندی پرداختهاند. با سرعت بالای توسعه شهری در این کشور، مواد قیری به دلیل سهولت اجرا، پایداری و هزینه نگهداری پایین، اهمیت بیشتری یافتهاند. این روند نشانهای است از افزایش اتکاء کشورهای جنوب شرق آسیا به قیر بهعنوان یک عنصر کلیدی در پروژههای عمرانی جدید.
در آمریکای شمالی، شرکت Aduro Clean Technologies که بر فرآیندهای شیمیایی مرتبط با ارتقای کیفیت قیر و تبدیل پسماندهای پلاستیکی به محصولات ارزشمند کار میکند، رویکرد متفاوتی اتخاذ کرده است. این شرکت با آغاز یک کمپین بازاریابی و روابطعمومی گسترده، تلاش میکند سرمایهگذاران خرد و نهادهای اقتصادی را به فناوریهای مرتبط با قیر جذب کند. چنین اقداماتی نشان میدهد که ارتباطات رسانهای و تصویرسازی عمومی در آینده صنعت قیر نقشی اساسی خواهد داشت و صرف نوآوری فنی برای موفقیت کافی نیست.
در ایالات متحده بخش بامسازی نیز دستخوش تحول شده است. انتشار راهنمای دیجیتال برای انتخاب بهترین سیستمهای بام قیری اصلاحشده نشان میدهد که این صنعت در مسیر استانداردسازی و حرفهایسازی حرکت میکند. علاوه بر آن، معرفی ممبرانهای هیبریدی جدید در بازار، بیانگر تداوم اتکاء سازندگان به قیر بهعنوان مادهای با مزایای چسبندگی، انعطاف و مقاومت بالا در برابر شرایط محیطی است.
مجموعه این تحولات تصویری یکپارچه از آینده قیر ارائه میدهد. آیندهای که در آن این ماده نه فقط یک فرآورده فرعی صنعت نفت، بلکه یک عنصر استراتژیک در سیاستگذاریهای زیربنایی و محیطزیستی خواهد بود. این موضوع برای خاورمیانه اهمیت ویژهای دارد؛ منطقهای که بخش عمدهای از تولید جهانی قیر و صادرات مرتبط با آن را در اختیار دارد. با تغییر جهت بازارهای جهانی به سمت مواد کمانتشار و بادوامتر، کشورهای منطقه باید ظرفیتهای خود را برای تولید قیرهای اصلاحشده، ترکیبات زیستی و فرآیندهای تولید کمکربن تقویت کنند. چنین رویکردی میتواند مزیت رقابتی خاورمیانه را حفظ کند و از کاهش تقاضا برای انواع سنتی قیر جلوگیری نماید.
از منظر ژئوپلیتیکی، گسترش قیرهای زیستی و بازیافتی میتواند معادلات تجارت جهانی را دگرگون کند. اگر اروپا یا شرق آسیا مصرف قیرهای کمکربن را بهصورت گسترده نهادینه کنند، ممکن است تقاضا برای قیرهای معمولی کاهش یابد ولی در مقابل، بازار قیرهای تخصصی و اصلاحشده رشد کند. این تغییر میتواند منجر به سرمایهگذاریهای جدید در پالایشگاههای منطقه برای تولید انواع مرغوبتر شود. همچنین نیاز به معرفی راهبردهای تازه بازاریابی احساس میشود که روی قابلیت سفارشیسازی و پایداری محصولات تأکید داشته باشد.
از منظر اقتصادی، نوآوریهایی مانند جادههای خودترمیمشونده، قیرهای زیستی و فناوریهای تبدیل پسماند به مواد قیری ارزشمند نشان میدهند که قیر نهتنها همچنان جایگاه خود را حفظ خواهد کرد، بلکه دامنه کاربردهای آن نیز گسترش خواهد یافت. کشورهایی که بتوانند این فناوریها را در ساختار زیرساختی خود ادغام کنند، قادر خواهند بود هزینههای نگهداری را کاهش داده و منابع مالی را به بخشهای توسعهای دیگر منتقل نمایند.
در نهایت، مجموعه گزارشهای اخیر نشان میدهد که صنعت قیر در آستانه یک دوره بازتعریف قرار دارد. دورهای که در آن سیاست، اقتصاد، محیطزیست و فناوری، همگی به شکلی هماهنگ مسیر آینده این ماده بنیادین را شکل میدهند. اگر کشورهای خاورمیانه و دیگر صادرکنندگان جهانی بهموقع به این تغییرات پاسخ دهند، میتوانند نهتنها جایگاه خود را در بازار حفظ کنند، بلکه حتی آن را گسترش دهند.
