به گزارش دنیای نفت و قیر، بازار قیر در آسیا در حال ورود به دورهای است که مشخصه آن تنشهای ساختاری، نوسان تولید و افزایش همزمان تقاضا در اقتصادهایی با پروژههای گسترده زیرساختی است. در ماههای اخیر ترکیب غیرمعمولی از تصمیمهای سیاستی، عملکرد پالایشگاهها، محدودیتهای حملونقل و تغییر الگوهای خرید، مسیر جریان قیر را در کریدورهای اصلی تجارت تغییر داده است. این شرایط باعث شده آسیا به مرکز آزمونهای جدید در زمینه امنیت عرضه، تنوع کیفیت و برنامهریزی لجستیکی تبدیل شود. اطلاعات منتشرشده از هند، چین، ایران، روسیه، منطقه خلیج فارس و جنوبشرقی آسیا نشان میدهد که ثبات بازار قیر در سال ۲۰۲۶ و اوایل ۲۰۲۷ به میزان تعادل این کشورها میان نیاز داخلی به ساختوساز و دسترسی به قیر وارداتی یا تولید داخلی بستگی دارد.
در هند، تقاضای فزاینده زیرساختی بیشترین اثر را بر بازار منطقهای دارد. پروژههای بزرگراهسازی، توسعه بندرها و بازسازی جادههای روستایی فشار پیوستهای بر پالایشگاههای داخلی وارد کرده است. ظرفیت پالایشگاههای موجود نزدیک به حد بیشینه است و در دورههایی از سال به دلیل تعمیرات یا محدودیتهای فصلی تولیدشان کاهش مییابد. در نتیجه، هند وابستگی خود به واردات قیر را افزایش داده است. این وابستگی یکسان نیست و کشور برای گریدهای اصلاحشده و پلیمری که مقاومت بیشتری در شرایط آبوهوایی و بار ترافیکی بالای جادهها دارند، قراردادهای مشخص و قابل اعتماد امضا میکند. هرگونه تأخیر در حمل یا مشکلات لجستیکی باعث افزایش هزینه پروژهها و نوسان قیمتها در کل منطقه میشود.
چین شرایط متفاوت و پیچیدهای دارد که هم میتواند بازار را تثبیت کند و هم آن را متزلزل سازد. شبکه پالایشگاهی گسترده چین به این کشور امکان انعطاف بالایی میدهد؛ در دورههایی که تقاضای داخلی کاهش مییابد، چین میتواند مازاد تولید را صادر کند. اما در فصلهای اوج ساختوساز، خصوصاً در استانهای مرکزی و جنوبی، میزان عرضه برای سایر کشورها کاهش مییابد. تغییر استانداردهای دوام جاده و افزایش الزامات کیفیت آسفالت در چین، تقاضا برای گریدهای خاص و پیشرفته را افزایش داده است. این روند باعث شده بسیاری از تولیدکنندگان آسیایی خطوط تولید خود را برای مطابقت با این استانداردها اصلاح کنند و در نتیجه رقابت میان صادرکنندگان خاورمیانه و اوراسیا افزایش یابد.
در روسیه و کشورهای اوراسیایی، پالایشگاهها با ارتقای تجهیزات توانستهاند کیفیت و تنوع تولید قیر جادهای و گریدهای تخصصی را افزایش دهند. این ظرفیتها در تئوری میتوانند صادرات پایدار به آسیا ایجاد کنند، اما محدودیتهای حملونقل، تغییر سیاستهای تجاری و تحولات سیاسی باعث میشود جریان صادرات همیشه قابل پیشبینی نباشد. در صورت بروز اختلال، کشورهای واردکننده آسیایی به سرعت مسیرهای تأمین خود را تغییر داده و به سمت صادرکنندگان خلیج فارس یا تولید داخلی حرکت میکنند، که این امر باعث نوسانات قیمت میشود، بهخصوص برای گریدهای مورد استفاده در پروژههای بزرگ و دولتی.
در ایران و امارات متحده عربی، رقابت برای تأمین بازار آسیا ادامه دارد. ایران با ظرفیت پالایشی بالا و سابقه طولانی در صادرات قیر جادهای، همچنان یک منبع مهم است، اما محدودیتهای صادراتی، نوسان نرخ ارز، قوانین گمرکی و تعمیرات پالایشگاهی، جریان صادرات را گاهی ناپایدار میکنند. در مقابل، زیرساختهای صادراتی پایدار در امارات، امکان تحویل به موقع را فراهم میکند و این کشور در دورههای بیثباتی منطقهای، تأمینکننده مورد اعتماد باقی میماند. با این حال، هر دو کشور با انتظارات فزاینده واردکنندگان مواجهاند که به دنبال گریدهای با کیفیت بالا، تحویل دقیق و پایداری در عرضه هستند.
در جنوبشرقی آسیا شامل ویتنام، اندونزی، مالزی و تایلند، رشد سریع زیرساخت و افزایش جمعیت باعث افزایش تقاضا برای قیر شده است. این کشورها در حال افزایش استانداردهای جادهای و کیفیت آسفالت هستند و به همین دلیل ترکیب تقاضای وارداتی خود را تغییر دادهاند. علاوه بر قیر وارداتی، گریدهای اصلاحشده و مواد پلیمری نیز مورد نیاز هستند. تولیدکنندگان منطقهای، واردکنندگان خاورمیانه و جنوب آسیا، تلاش میکنند این نیازها را پاسخ دهند، اما تغییرات ظرفیت پالایش و مقررات محلی باعث شده پیشبینی بازار دشوار شود و نوسانات ناگهانی رخ دهد.
در جنوب آسیا، کشورهای مانند پاکستان و بنگلادش حساسیت بالایی نسبت به قیمت و عرضه دارند. بنگلادش در تلاش برای کاهش وابستگی به قیر، پروژههای جادهای بتنی را توسعه داده است، اما نیازهای تعمیر و نگهداری و توسعه شهری همچنان تقاضا را حفظ میکنند. هرگونه نوسان قیمت وارداتی میتواند بر هزینه پروژهها و برنامههای توسعهای تأثیر بگذارد.
هند نیز با واردات مستمر و پروژههای زیرساختی بزرگ، مستعد افزایش قیمتهای گریدهای پیشرفته است، بهخصوص اگر عرضه بینالمللی با کیفیت کافی موجود نباشد.
لجستیک یکی از عوامل کلیدی ثبات بازار در تمام کشورهای آسیا است. تأخیر در حمل و نقل، کمبود کشتی، تراکم بنادر و بیمه حملونقل میتواند زمان تحویل را هفتهها جابجا کند و حتی اختلالات کوچک میتواند در فصلهای اوج ساختوساز بحران ایجاد کند. این حساسیت باعث شده دولتها، پیمانکاران و صادرکنندگان استراتژیهای پیشگیرانهای اتخاذ کنند، از جمله قراردادهای بلندمدت، تنوع در تأمینکنندگان و افزایش ظرفیت ذخیرهسازی.
ترکیب این عوامل نشان میدهد بازار قیر در آسیا وارد مرحلهای از بازتنظیم و اصلاح شده است. تقاضای بلندمدت پایدار است اما عرضه در حال تغییر و نامطمئن است. تولیدکنندگان که بر ارتقای کیفیت، کاهش تأخیر و عقد قراردادهای بلندمدت تمرکز دارند، قیمتها را نه تنها در آسیا بلکه در خاورمیانه نیز شکل خواهند داد. تصمیمات کشورها در زمینه خرید، استانداردهای کیفیت و مدرنسازی پالایشگاهها تأثیرات بلندمدت بر جریان جهانی قیر خواهد داشت.
چشمانداز قیمت در کوتاهمدت نشان میدهد در برخی کشورها با ثبات یا کاهش اندک مواجه خواهد شد، بهویژه در مناطقی که فصل ساختوساز هنوز آغاز نشده است یا بارشهای فصلی مصرف را کاهش دادهاند. در میانمدت با آغاز پروژههای عمرانی و افزایش تقاضا برای گریدهای با کیفیتتر، فشار صعودی بر قیمتها مشاهده خواهد شد. کشورهایی که ظرفیت پالایشی بالا دارند یا مسیرهای وارداتی پایدار دارند، میتوانند قیمتها را تثبیت کنند، در حالی که کشورهای واردکننده با وابستگی بالا به گریدهای خاص با ریسک افزایش قیمت مواجه خواهند بود.
برای صادرکنندگان منطقهای، حفظ کیفیت، تأمین منظم و تحویل به موقع، امری حیاتی است. اگر این عوامل رعایت نشوند، بازار به سمت منابع جایگزین یا تولید داخلی متمایل خواهد شد. کشورهای واردکننده نیز با برنامهریزی برای ذخیرهسازی استراتژیک و قراردادهای بلندمدت میتوانند شوکهای عرضه را مدیریت کنند و از تأخیر پروژهها جلوگیری کنند.
بازار قیر آسیا با پیچیدگیهای متعدد روبهروست؛ برخی کشورها به دلیل تقاضای بالا و محدودیت عرضه در معرض افزایش قیمتاند، برخی دیگر قادر به تثبیت قیمت هستند، و عوامل سیاسی، لجستیکی، اقلیمی و استانداردهای کیفیت تعیینکننده مسیر آینده بازار خواهند بود.
