به گزارش دنیای نفت و قیر، راهاندازی فاز توسعهیافته عملیات ذخیرهسازی و جابهجایی قیر در مرکز مالزی شرکت VTTI، یک نقطه تغییر مهم در حوزه فنی و لجستیکی صنعت قیر در سطح منطقهای و جهانی محسوب میشود. ترمینال ارتقا یافته که در بخش مهمی از کریدور زیرساخت انرژی کشور مالزی قرار دارد، اکنون ظرفیت قابل توجهی برای ذخیرهسازی حجیم و مدیریت تخصصی قیر فراهم کرده است. این زیرساخت جدید با تجهیزات ویژه برای نگهداری انواع قیر با گرانروی بالا که در پروژههای عمرانی، ساخت راه، باند فرودگاه و عملیات ایزولاسیون به کار میروند طراحی شده و با دریافت نخستین محموله قیر، نشان داده است که فرآیندهای دریافت، حرارتدهی، نگهداری و انتقال، مطابق استانداردهای بینالمللی در این مرکز فعال شده است. پیش از این، VTTI بیشتر در حوزه مدیریت و ذخیرهسازی فرآوردههای متنوع نفتی فعالیت میکرد، اما تصمیم به ادغام عملیات انبوه قیر در ساختار آن، نشاندهنده پیشبینی دقیق رشد تقاضا در منطقه جنوبشرق آسیا برای تأمین پایدار و حجیم قیر است.
قیر همچنان یکی از عناصر کلیدی در سیاستهای زیرساختی کشورها محسوب میشود، زیرا پروژههای توسعه شبکههای حملونقل، گسترش شهرها، ایجاد مناطق صنعتی، توسعه فرودگاهها و ساختوسازهای گسترده بدون دسترسی مداوم به قیر با کیفیت مناسب امکانپذیر نیست. بار زیرساختی مالزی و کشورهای همسایه مانند اندونزی، تایلند، ویتنام و فیلیپین، هر سال افزایش مییابد. رشد سریع شهرنشینی، سرعت ساخت بزرگراهها و نیاز به سطح راه مقاوم در برابر شرایط آبوهوایی منطقه باعث شده فشار تقاضا بر بازار قیر افزایش یابد. از این منظر، ایجاد یک مرکز لجستیکی تخصصی و مجهز برای قیر، ضرورتی ساختاری برای این منطقه بوده است. اقدام VTTI دقیقاً در پاسخ به این نیاز صورت گرفته و یک جایگزین سازمانیافته برای زنجیرههای تأمین پراکنده و ترمینالهای کوچک وارداتی ارائه میدهد؛ ترمینالهایی که معمولاً فاقد تجهیزات گرمکننده استاندارد، مخازن عایقبندی شده یا امکان مخلوطسازی تخصصی بودهاند.
از نظر فنی، توسعه جدید اهمیت ویژهای دارد زیرا قیر در مقایسه با سوختهای معمولی نیازمند شرایط کاملاً متفاوت عملیاتی است. وجود سیستمهای حرارتی داخلی، سیستمهای همزن، خطوط انتقال با عایق ویژه و مخزنهایی با کنترل دما از جمله الزاماتی هستند که کیفیت و یکنواختی قیر را حفظ میکنند. در مناطق گرمسیری مانند مالزی، رطوبت بالا، نوسان دما و مسافتهای زیاد حملونقل دریایی، معمولاً چالشهایی برای ثابت نگهداشتن کیفیت قیر ایجاد میکند. اما ترمینال جدید با استفاده از سیستمهای حرارتی پیوسته و تجهیزات مخصوص تخلیه و انتقال، مانع از افت کیفیت قیر شده و امکان ذخیرهسازی آن را در بازههای زمانی گسترده و مطابق با نیاز پروژهها فراهم میکند.
این تحول همچنین تأثیرات تجاری قابل توجهی دارد. مالزی اکنون بهعنوان یک گره اصلی در شبکه لجستیکی قیر منطقه شناخته میشود. عرضهکنندگان از خاورمیانه، اروپا و آسیا میتوانند محمولههای بزرگ قیر را به مالزی ارسال کنند و از طریق این پایگاه، آن را به بازارهای مختلف جنوبشرق آسیا توزیع نمایند. ظرفیت بالاتر مخازن به ترمینال اجازه میدهد قراردادهای بلندمدت و تحویلهای کوتاهمدت بازار آزاد را بدون تأخیر عملیاتی پوشش دهد. این به معنای تغییر در الگوهای ارسال دریایی است، زیرا صادرکنندگان قادر خواهند بود بهجای ارسال محمولههای متعدد کوچک، از کشتیهای بزرگ برای حمل محمولههای حجیم استفاده کنند. نتایج این روند شامل کاهش هزینه حمل، نظم بیشتر در زمانبندی تحویل و برنامهریزی دقیقتر پروژههای راهسازی و عمرانی توسط شرکتهای منطقه است.
کشورهای خاورمیانه، خصوصاً ایران، امارات متحده عربی و بحرین، که از صادرکنندگان مهم قیر به شمار میروند، به دلیل ایجاد این مرکز، امکان بهرهگیری از یک هاب پایدار صادراتی در آسیای جنوبشرقی خواهند داشت. این کشورها معمولاً با چالشهایی مانند کمبود ظرفیت انبارش در بازارهای مقصد، تأخیرهای ناشی از فصل باران موسمی و تغییرات زمانبندی خریداران مواجه بودهاند. ایجاد هاب در مالزی باعث میشود صادرکنندگان بهجای ارسال مستقیم به چندین بندر کوچک، محموله را به یک مرکز متمرکز منتقل کنند. این تغییر ساختار، جایگاه رقابتی آنها را بهبود میدهد، زیرا میتوانند عرضه مستمر و قابل پیشبینیتری ارائه دهند.
فراتر از موضوع کارایی زنجیره تأمین، این پروژه ساختار رفتار بازار را نیز تغییر میدهد. در کشورهای جنوبشرق آسیا معمولاً با نوسانات قیمتی و کمبود مقطعی قیر مواجه بودهاند؛ مشکلاتی که برآمده از تعمیرات دورهای پالایشگاهها، مشکلات حملونقل دریایی، شرایط آبوهوایی یا تحولات ژئوپولیتیکی بوده است. وجود یک ترمینال تخصصی قیر با ظرفیت بالا، امکان ذخیرهسازی حجیم در زمانهای عرضه اضافی را فراهم میکند و این ذخیرهسازی به کاهش اثر کمبودها در دورههای پرمصرف کمک میکند. این وضعیت بهطور مستقیم برای دولتهای درگیر پروژههای عمرانی بزرگ سودمند است، زیرا هرگونه توقف در تأمین قیر میتواند تأخیرهای پرهزینه و اثرات اقتصادی منفی ایجاد کند.
در سطح جهانی، بهرهبرداری از این ترمینال در مالزی بخشی از یک روند بزرگتر در صنعت قیر است: حرکت از سیستمهای توزیع پراکنده و مبتنی بر پالایشگاه به سمت پلتفرمهای یکپارچه لجستیکی. بسیاری از کشورها که پیشتر با اتکا بر پالایشگاههای داخلی نیاز خود را برآورده میکردند، اکنون رویکرد مبتنی بر واردات و ذخیرهسازی را اتخاذ کردهاند. توسعه VTTI کاملاً با این تغییرات سازگار است و با ایجاد مجموعهای یکپارچه از سیستمهای ذخیرهسازی، حرارتدهی و انتقال، سطح جدیدی از قابلیت اطمینان را ایجاد میکند. این امر بخشی از نوسانات بازار قیر را که ناشی از توقفهای پالایشی، کمبود خوراک یا تغییرات ناگهانی تولید نفت است خنثی میکند.
یکی دیگر از ابعاد مهم این پروژه، ارتباط زیرساختی آن با نوآوریهای محیطزیستی است. منطقه جنوبشرق آسیا با مقررات جدید در حوزه ساختوساز و استانداردهای قیر مواجه است؛ استانداردهایی که شامل قیرهای اصلاحشده پلیمری، قیرهای مقاوم در برابر دما و آسفالتهای کمانتشار است. وجود یک ترمینال مجهز، امکان واردات، آزمایش و توزیع این مواد جدید را فراهم میکند. این روند میتواند موجب ارتقای کیفیت جادهها در کشورهای منطقه شود، مخصوصاً در مناطقی که در معرض بارندگی شدید و نوسانات دمایی هستند.
تأثیر این توسعه برای خاورمیانه تنها تجاری نیست. بسیاری از کشورهای منطقه در تلاش برای توسعه صنایع پاییندستی و محصولات با ارزش افزوده هستند. داشتن یک هاب لجستیکی قابل پیشبینی در مالزی به صادرکنندگان انگیزه میدهد تا ظرفیت تولید، خطوط بستهبندی و کیفیت محصولات خود را ارتقا دهند. همچنین، روابط تجاری بین کشورهای حاشیه خلیج فارس و بازارهای آسیایی طی سالهای اخیر تقویت شده و پروژههایی مانند توسعه ترمینال قیر VTTI میتواند این همکاریها را تثبیت کند.
برای مالزی، این توسعه دارای اثرات مستقیم اقتصادی نیز هست. زیرساختهای ملی از جمله برنامههای توسعه بزرگراهها، شهرکهای صنعتی و پروژههای فرودگاهی، نیازمند دسترسی دائمی به قیر هستند. وجود ترمینال VTTI به افزایش فعالیتهای تجاری، رشد ترافیک بندری و افزایش نقش کشور در زنجیره لجستیک انرژی کمک میکند. این امر همچنین شرکتهای بینالمللی ساختوساز را ترغیب میکند تا فعالیتهای خود را در بازار مالزی گسترش دهند، زیرا نبود ریسک کمبود قیر یکی از مزیتهای کلیدی در اجرای پروژههای بزرگ است.
این تحول بر سایر اعضای ASEAN نیز اثرگذار است. کشورهایی مانند کامبوج، لائوس و میانمار که بهطور کامل متکی به واردات قیر هستند، اکنون میتوانند از یک زنجیره تأمین قابل پیشبینیتر بهرهمند شوند. کشورهای بزرگتر منطقه مانند ویتنام و اندونزی که با سرعت بالای توسعه زیرساخت مواجهاند، به دلیل نزدیکی به یک تأمینکننده بزرگ، با کاهش تأخیر پروژهها مواجه خواهند شد. حتی کشورهایی مانند سنگاپور که نقش سنتی در تجارت انرژی دارند نیز ممکن است با تغییراتی در مسیرهای تجاری مرتبط با قیر مواجه شوند.
در مقیاس جهانی، ایجاد این ترمینال در مالزی را باید بخشی از تکامل ساختار تجارت قیر دانست. برخلاف بازارهای نفت خام که استانداردسازی گستردهای دارند، بازار قیر همچنان متنوع و غیرمتمرکز است. توسعه ترمینالهای بزرگ و تخصصی، قدمی در جهت استانداردسازی، افزایش کیفیت و ایجاد ثبات بیشتر در بخش آسفالت جهانی محسوب میشود.
با افزایش تقاضا برای جادهسازی و توسعه زیرساخت در آسیا، آفریقا و بخشهایی از خاورمیانه، وجود هابهایی مانند VTTI مالزی برای تنظیم جریان تأمین در دورههای کمبود و مدیریت ظرفیت تولید جهانی حیاتیتر خواهد شد. در نتیجه، این پروژه تنها یک توسعه محلی یا منطقهای نیست بلکه نقشی بینالمللی در شکلدهی به آینده تجارت و زنجیره تأمین قیر ایفا میکند.
