به گزارش دنیای نفت و قیر، در سایه مذاکرات اخیر اوکراین و روسیه، بازار جهانی نفت با امکان ورود مجدد نفت خام روسیه به زنجیره تأمین مواجه است؛ اتفاقی که می‌تواند ساختار اقتصادی، سیاسی و صنعتی کشورهای مصرف‑کننده و صادرکننده نفت را تا سال‌ها تغییر دهد. نرخ خام نفت با کاهش شدید روبه‌رو شده است، چرا که سرمایه‌گذاران قیمت را بر اساس ادامه تحریم‌ها نمی‌دانند و انتظار دارند روسیه با حجم گسترده نفت خود را روانه بازار کند؛ نفتی که هزینه استخراجش از بسیاری تولیدکنندگان دیگر ارزان‌تر است و با بازگشت به بازار، شاید پالایشگاه‌ها و واردکنندگان در اروپا، آسیا و خاورمیانه فرصت خرید با نرخ کمتر را بیابند. این تغییر، فشار نزولی بر قیمت نفت وارد کرده و بر حاشیه سود پالایشگاه‌ها، قیمت سوخت، مواد پتروشیمی، حمل‌ونقل و کالاها در سراسر جهان تأثیر می‌گذارد؛ صنایعی که وابسته به هزینه انرژی و مواد خام هستند، ممکن است برای چند ماه – شاید چند سال – سود ببرند.
برای بسیاری از کشورهای واردکننده نفت در خاورمیانه و جنوب آسیا، نفت ارزان‌تر یعنی کاهش هزینه واردات انرژی، فرصت کاهش قیمت سوخت و برق و شاید امکان سرمایه‌گذاری مجدد در پروژه‌های توسعه‌ای، زیرساختی یا اجتماعی. این کاهش هزینه‌ها می‌تواند فشار تورمی را کم کند و منابع مالی را برای بهبود زیرساخت یا اداره امور عمومی آزاد نماید. اما از سوی دیگر، کشورهای صادرکننده نفت در خلیج فارس اگر نفت به قیمت پایین جهانی برسد، با کاهش شدید درآمد روبه‌رو خواهند شد؛ درآمدی که آن‌ها برای بودجه عمومی، یارانه‌ها، پروژه‌های بزرگ و تعهدات اجتماعی به آن تکیه دارند. این کاهش درآمد ممکن است آن‌ها را مجبور کند سریع‌تر طرح تنوع اقتصادی را دنبال کنند، یارانه‌ها و هزینه‌های دولتی را کاهش دهند، و اصلاحات ساختاری را شتاب دهند. فشار سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی ناشی از نوسان درآمد نفتی می‌تواند ثبات داخلی را به چالش بکشد.
از منظر ژئوپلیتیک، ورود دوباره نفت روسیه به بازار جهانی می‌تواند معادلات انرژی و وابستگی‌ها را بازنویسی کند. خریداران در آسیا، آفریقا و خاورمیانه ممکن است به تدریج از تأمین‌کنندگان سنتی فاصله بگیرند و روی نفت روسیه ارزان‌تر و نسبتاً پایدار‌تر حساب کنند. این تغییر مسیرها و خطوط حمل‌ونقل دریایی می‌تواند ساختار تجارت نفت را دگرگون کند؛ مسیرهای جدید، بنادر متفاوت، قراردادهای تازه و وابستگی‌هایی که به جای منطقه خلیج فارس یا خاورمیانه، به خلیج فنلاند، بالتیک یا روسیه ختم می‌شود. دولت‌ها، پالایشگاه‌ها، شرکت‌های انرژی و تجار باید چشم‌انداز خود را بازنویسی کنند.
اما این عرضه تازه با ریسک همراه است. اول اینکه تقاضای جهانی نفت دیگر مانند دهه‌های گذشته نیست: مصرف‌کنندگان به سمت انرژی پاک‌تر می‌روند، بازدهی انرژی بهبود یافته، سیاست‌های اقلیمی سخت‌تر شده، و صنایع در حال تلاش برای کاهش کربن‌اند. بنابراین حتی اگر نفت ارزان شود، تقاضا ممکن است رشد نکند؛ یعنی نفت ارزان ممکن است زودگذر شود. دوم اینکه کشورها و شرکت‌هایی که به نفت روسیه وابسته می‌شوند، در برابر شوک‌های سیاسی — مانند بازگشت تحریم‌ها، تغییر سیاست‌ها، بحران‌های امنیتی یا جنگ — آسیب‌پذیر می‌شوند؛ تأمین‌شان دیگر تضمینی نیست.
برای خاورمیانه نیز ماجرا ترکیبی است از فرصت و تهدید: مصرف‌کنندگان (افراد، شرکت‌ها، صنایع) آرامش موقتی با انرژی ارزان — صادرکنندگان فشار مالی، ضرورت تنوع اقتصادی، و احتمال ناپایداری درآمد. کشورهای نفتی ناچارند اقتصاد خود را بازسازی کنند، سیاست‌های بودجه‌ای و یارانه‌ای را بازنگری نمایند، و برای آینده‌ای با نوسان درآمد آماده شوند. در عین حال، کشورهای مصرف‌کننده شاید پنجره‌ای برای رشد صنعتی، ساخت‌وساز، تجارت و توسعه اقتصادی بیابند، اما باید ریسک وابستگی به نفت خام ارزان را نیز در نظر بگیرند.
در سطح جهانی، رونق صنایع وابسته به نفت ارزان، ساخت‌وساز، تجارت، حمل‌ونقل و تولید صنعتی را ممکن می‌سازد؛ اما اگر عرضه نفت بالا و تقاضا پایین باشد، نوسان و بی‌ثباتی ادامه خواهد یافت. این وضعیت شرکت‌ها را مجبور می‌کند بلندمدت‌تر فکر کنند، برای دوره‌های «نفت گران» و «نفت ارزان» برنامه‌ریزی کنند، و برای تنوع انرژی و منابع جایگزین آماده باشند.
نکته مهم این است که امنیت انرژی دیگر فقط مسئله منابع طبیعی نیست؛ به مسئله سیاست، دیپلماسی، ثبات ژئوپلیتیک، حق انتخاب تأمین‌کننده و ریسک‌های بین‌المللی گره خورده است. کشورها و شرکت‌ها باید رویکردی چندبعدی داشته باشند: ترکیبی از تنوع انرژی، سرمایه‌گذاری پایدار، قراردادهای بلندمدت و انعطاف‌پذیری در مقابل شوک‌های جهانی.
بازگشت نفت روسیه به بازار جهانی می‌تواند نقطه عطفی در نظم انرژی بین‌المللی باشد. برای صادرکنندگان نفت، زمان انتخاب است: با نفت خام ارزان رقابت کنند یا با منابع پایدار و سیاست متنوع‌سازی جای خود را حفظ کنند. برای مصرف‌کنندگان، پنجره فرصت است — اما فرصتی همراه با ریسک. برای بازار جهانی، نفت دیگر فقط کالایی نیست؛ تبدیل شده به ابزار ژئوپلیتیک، عامل نوسان، و شاخصی برای پایداری و ریسک.
در پایان، تحولات اخیر میان اوکراین و روسیه — با چشم‌انداز بازگشت نفت روسیه به بازار جهانی — می‌توانند ساختار انرژی، اقتصاد و سیاست بسیاری از کشورها را بازنویسی کنند. آینده نفت جهانی ممکن است با نفت ارزان آغاز شود، اما با پرسش درباره پایداری، تنوع، و حکمرانی پایدار به سرانجام برسد — و این پژوهش نشان می‌دهد که در جهانی ناپایدار، انعطاف و تنوع مهم‌ترین پایگاه امنیت انرژی خواهند بود.
