به گزارش دنیای نفت و قیر، صنعت جهانی قیر در مرحلهای قرار گرفته که تغییرات گستردهای آن را تحت تأثیر قرار داده و ساختار سنتی این بازار را به سمت الگوهایی کاملاً جدید سوق میدهد. در حالی که تقاضای مربوط به پروژههای راهسازی و زیرساختی همچنان عامل اصلی مصرف قیر شناخته میشود، شرایط تولید، نظارت، انتقال و عرضه اکنون تحت تأثیر مجموعهای از نیروهای سیاسی، زیستمحیطی و فناورانه قرار گرفته است. این واقعیت که قیر محصولی وابسته به فرآوری سنگین نفتی است و بخش مهمی از پایداری زیرساختها را تشکیل میدهد، باعث شده نقش آن در مباحث کلان جهانی پررنگتر از گذشته شود. بهویژه در اروپا، آمریکا و آفریقا، وضعیت به گونهای پیش میرود که صنعت مجبور شده است بیش از هر زمان دیگری خود را با شرایط جدید وفق دهد.
در اروپا، بازار قیر در حال تجربه دورهای از بازتنظیم ساختاری است. زمستانهای طولانی و کاهش فصلی پروژههای عمرانی، همیشه موجب افت تقاضا میشدند، اما اکنون قوانین سختگیرانه اقلیمی اتحادیه اروپا این شوک فصلی را تشدید کرده است. پالایشگاهها مجبور شدهاند حجم تولید را محدود کنند، تجهیزات کنترل آلایندگی نصب کنند و فرآیندهای سنگین پالایش را با استانداردهای انتشار کربن هماهنگ سازند. بسیاری از تولیدکنندگان اروپایی درگیر هزینههای هنگفت بهروزرسانی هستند و برخی حتی برنامههای توسعهای خود را متوقف کردهاند تا مشخص شود مسیر آینده صنعت به چه سمت خواهد رفت.
از سوی دیگر، ناکارآمدی ظرفیت برخی بنادر اروپایی، محدودیتهای حملونقل جادهای، مقررات جدید درباره سوختهای کمگوگرد در حمل دریایی و تغییرات ناگهانی در سیاستهای انرژی، شبکه عرضه قیر را پیچیدهتر کرده است. اروپا که سالهاست وابسته به واردات نفت خام از مناطق مختلف جهان است، اکنون با چالشهای جدیدی روبهرو شده است زیرا تحولات ژئوپولیتیک باعث نوسان در دسترسی به خوراک پالایشگاهها میشود. برخی کشورها مجبور شدهاند مسیرهای جدید تأمین تعریف کنند و تولیدکنندگان نیز ریسکهای بیشتری را برای تضمین عرضه متحمل میشوند. صنعت ساختوساز اروپا نیز نگران است که این شرایط در بلندمدت قیمت و زمانبندی پروژهها را تحت تأثیر قرار دهد.
در آمریکای شمالی، تصویر کلی متفاوت اما به همان اندازه پیچیده است. دولتهای آمریکا و کانادا با اجرای طرحهای گسترده زیرساختی، موجب افزایش پایدار تقاضا برای قیر شدهاند. بزرگراهها، باندهای فرودگاهی، پلها و جادههای بینشهری نیاز شدیدی به قیر و آسفالت دارند و این مسأله تولیدکنندگان را در موقعیتی استراتژیک قرار داده است. اما این رشد تقاضا با الزامات شدید زیستمحیطی همراه شده است.
پالایشگاههای آمریکای شمالی مجبور شدهاند سامانههای پایش هوشمند نصب کنند، میزان انتشار را لحظهبهلحظه گزارش دهنده و فرآیندهای پالایشی را بهبود دهند تا مصرف انرژی کاهش پیدا کند. تولیدکنندگان، بهخصوص در ایالاتی که قوانین سختگیرانه دارند، به سمت تولید قیر اصلاحشده، قیر پلیمری و افزودنیهای پایدار حرکت کردهاند. این اصلاحات نهتنها برای رعایت قوانین ضروری است، بلکه به دلیل افزایش شدید دما، وقوع توفانهای فصلی و فرسایش سریع جادهها، اهمیت فنی و اقتصادی پیدا کرده است.
با افزایش نیاز به آسفالتی که مقاومت بیشتری در برابر تغییرات شدید دمایی داشته باشد، همکاری میان دانشگاهها، صنعت و نهادهای دولتی افزایش یافته است. فناوریهای جدید برای ساخت آسفالتهای بادوامتر و کممصرفتر توسعه پیدا کرده و همین نوآوریها صنعت قیر شمال آمریکا را وارد مرحلهای تازه کرده است. اما چالشهای سیاسی و اقتصادی همچنان باقی است. تغییرات اخیر در سیاست انرژی، بحثهای مربوط به کاهش سرمایهگذاری در سوختهای فسیلی و احتمال محدودیتهای جدید بر صنایع نفتی باعث شده آینده تولید قیر در این منطقه با ابهام مواجه شود.
در آفریقا، وضعیت نهتنها متفاوت بلکه بسیار پویا و در حال گسترش است. کشورهای آفریقایی با درک اهمیت قیر در توسعه زیرساختها، بهخصوص جادهسازی، در حال سرمایهگذاری روی پروژههای پالایشگاهی جدید و واحدهای تولید قیر هستند. برخی دولتها با تشویق سرمایهگذاران خارجی، به دنبال ایجاد زنجیره کامل تولید از استخراج تا فرآوری و صادرات هستند تا ارزش افزوده بیشتری در داخل کشور ایجاد شود.
قاره آفریقا یکی از سریعترین نرخهای رشد مصرف قیر را در جهان دارد زیرا بسیاری از کشورهای آن، شبکههای جادهای ناقص دارند و پروژههای عمرانی عظیمی در حال اجرا هستند. این امر بازار قیر آفریقا را به مقصدی جذاب برای شرکتهای بینالمللی تبدیل کرده است. با این حال، چالشهایی مانند ضعف زیرساختهای حملونقل، کمبود تجهیزات فنی، محدودیتهای مالی و نبود استانداردهای یکپارچه باعث میشود توسعه این صنعت به کندی پیش برود.
فشارهای محیطزیستی و اجتماعی نیز در آفریقا رو به افزایش است. بسیاری از جمعیت محلی به دلیل استخراج غیراصولی منابع، آسیبهای زیستمحیطی، آلودگی آب و هوا و تصرف زمینها نگران هستند. بنابراین شرکتهای بینالمللی تلاش میکنند با رعایت استانداردهای جهانی، هم از نظر سیاسی و هم از نظر محیطزیستی جایگاه مثبتی کسب کنند. همکاریهای مشترک میان بخش خصوصی و دولتها باعث شده فناوریهای جدید و مسئولانهتری به این قاره وارد شود.
مجموعه این تحولات نشان میدهد که صنعت قیر در سطح جهانی در نقطهای حیاتی قرار دارد. تولیدکنندگان نهتنها باید با نوسانات قیمت و محدودیتهای زنجیره تأمین کنار بیایند، بلکه باید در برابر فشارهای سیاسی و قوانین سختگیرانه محیطزیستی نیز واکنش مناسب نشان دهند. این شرایط باعث شده شرکتها مجبور به سرمایهگذاری در فناوریهای نوین، دیجیتالیسازی فرآیندها و تولید محصولات پایدارتر شوند. از ایجاد سیستمهای ردیابی دیجیتال گرفته تا طراحی قیرهای کممصرف و آسفالتهای بازیافتی، همگی به بخشی از رویکرد جدید صنعت تبدیل شدهاند.
از طرفی، نیاز به هماهنگی بینالمللی بیش از هر زمان دیگری احساس میشود. از اروپا تا آفریقا، از آمریکا تا خاورمیانه، زنجیره تأمین قیر به هم پیوسته است و هرگونه اختلال در یک منطقه میتواند پیامدهای جهانی داشته باشد. به همین دلیل، کشورها و شرکتها در حال تشکیل ائتلافها و توافقهای راهبردی هستند تا از پایداری و دسترسی به منابع اطمینان حاصل کنند.
در نهایت، آینده صنعت جهانی قیر وابسته به ترکیبی از عوامل است: پایداری محیطزیستی، نوآوری فناورانه، سیاستهای انرژی، وضعیت ژئوپولیتیک و توانایی تطبیقپذیری شرکتها. آن دسته از تولیدکنندگانی که بتوانند سرمایهگذاری در فناوری را با رعایت مقررات و پاسخ سریع به تغییرات بازار تلفیق کنند، آینده این صنعت را شکل خواهند داد. اما شرکتهایی که در برابر تغییر مقاومت کنند، احتمالاً با محدودیتهای شدید و کاهش نقش خود در بازار جهانی مواجه میشوند.
صنعت قیر امروز دیگر صنعتی سنتی نیست؛ بلکه صنعتی است که در قلب تحولات سیاسی، اقتصاد جهانی و الزامات محیطزیستی قرار گرفته است. آینده آن، بیش از هر زمان دیگری، به قدرت سازگاری، شفافیت و نوآوری وابسته است—عواملی که تعیین میکنند چه کسانی در این میدان پیچیده دوام خواهند آورد و چه کسانی از رقابت کنار گذاشته خواهند شد.
