بر اساس گزارش دنیای نفت و قیر، نشست اخیر ایالات متحده برای مذاکرات دیپلماتیک که تا تاریخ ۲۹ سپتامبر ادامه دارد، تمرکز عمده‌ای را در سطح بین‌المللی به‌ویژه در حوزه انرژی برانگیخته است. بودجه ملی ایران به‌شدت به صادرات نفت خام و فرآورده‌های نفتی متکی است، در حالی‌که صادرات قیر برای شرکت‌های ساختمانی در سراسر آسیا اهمیت راهبردی دارد. عوامل بازار ـ از سیاست‌گذاران تا معامله‌گران ـ تصمیمات و اخبار این مجمع با دقت دنبال کردند تا نشانه‌هایی از احتمال کاهش تحریم‌ها، آغاز مذاکرات جدید یا تغییرات سیاستی که می‌تواند بر توازن عرضه و تقاضای جهانی اثر بگذارد، دریافت کنند. تاکنون، نتیجه این نشست روانی بوده و بر احساسات و نوسان کوتاه‌مدت تأثیر گذاشته است، بدون آنکه تغییر مستقیمی در جریان تجارت ایجاد کند. با این حال، با ادامه یافتن نشست، بازارها نسبت به آنچه در روزهای آینده رخ خواهد داد، هشیار باقی مانده‌اند.
واکنش بازار قیر
بازار صادرات قیر به‌ویژه نسبت به تحریم‌های سیاسی حساس است، زیرا ایران نقش عمده‌ای در تأمین بازارهای آسیای جنوبی و جنوب شرقی دارد. مناقصه‌های جاری از بندرعباس همچنان در بازه ۳۴۰ تا ۳۴۵ دلار به ازای هر تن (FOB) قرار دارد که ناشی از تقاضای بالای زیرساختی خارجی و گلوگاه‌های بندری در ایران است. هرچند نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک هنوز تغییری در وضعیت تحریم‌ها ایجاد نکرده، اما گمانه‌زنی‌ها درباره بازگشت ایران به مشارکت فعال‌تر در بازار بین‌المللی را تقویت کرده است.
در حال حاضر، مشتریان هندی و چینی همچنان از مسیرهای غیررسمی یا با تخفیف برای دستیابی به محموله‌های ایرانی استفاده می‌کنند. در صورت تحقق دستاوردهای دیپلماتیک، شفافیت بیشتر در تجارت می‌تواند عرضه را گسترده‌تر و قیمت‌ها را کاهش دهد. در مقابل، تداوم بن‌بست سیاسی احتمالاً شرایط فعلی محدودیت عرضه را پابرجا نگاه خواهد داشت. واقعیت این است که این سفر بیش از آنکه منشأ اثر مستقیم بر قیمت‌ها باشد، پیام‌آور تغییرات احتمالی آینده بوده و صنعت را در وضعیت انتظار قرار داده است.
تحولات قیمت نفت
بازار نفت خام واکنش شدیدتری نشان داد. قراردادهای آتی نفت برنت ۲.۵ درصد افزایش یافت و در سطح حدود ۶۹.۳۰ دلار به ازای هر بشکه بسته شد. نفت وست تگزاس اینترمدیت نیز ۲.۱ درصد رشد داشت. این افزایش‌ها بیش از آنکه ناشی از تغییر واقعی در عرضه باشد، تحت‌تأثیر ریسک‌های ناشی از عدم قطعیت‌های ژئوپولیتیک قرار گرفت. تولید کنونی ایران حدود ۳.۲ میلیون بشکه در روز است که نزدیک به ۱.۵ میلیون بشکه آن تحت شرایط تحریم صادر می‌شود.
ریسک کاهش تحریم‌ها همچنان نقطه کلیدی است. ورود عرضه بیشتر ایران به بازار جهانی می‌تواند به پالایشگران آسیایی امکان دسترسی به نفت خام سنگین با قیمت رقابتی بدهد و فشار کاهشی بر شاخص‌های جهانی وارد کند. با این حال، در غیاب تغییر ملموس در سیاست‌ها، تحلیلگران معتقدند قیمت‌ها همچنان تابعی از تنش‌های منطقه‌ای و سیاست تولیدی اوپک‌پلاس خواهد بود. حرکت دیپلماتیک رئیس‌جمهور فعلاً تنها نوسان ایجاد کرده و بر بنیادهای بازار اثری نداشته است.
پویایی‌های فرآورده‌های نفتی
حرکات در بخش فرآورده‌های پالایش‌شده ـ بنزین، گازوئیل و سوخت جت ـ نیز همسو با نفت خام بود. قراردادهای آتی بنزین در آمریکا حدود ۰.۶۴ درصد افزایش یافت و نفت گرمایشی و گازوئیل نیز روند مشابهی داشتند. در اروپا و آسیا، حاشیه سود پالایش (کرک اسپردها) عمدتاً پایدار ماند و بیشتر منعکس‌کننده الگوهای مصرف فصلی و توازن‌های محلی بود تا تأثیر تحرکات دیپلماتیک.
به گفته تحلیلگران، تنها جهش قابل‌توجه در صادرات نفت خام تحریم‌شده ایران می‌تواند به پالایشگران، به‌ویژه در آسیا، امکان تنوع‌بخشی بهتر به خوراک و کاهش هزینه تولید فرآورده‌های میان‌تقطیر را بدهد. در شرایط فعلی، فرآورده‌های پالایش‌شده عمدتاً از تحریم‌ها مصون هستند و آثار آن غیرمستقیم و محدود باقی مانده است.
فضای دیپلماتیک و احساس سرمایه‌گذاران
رئیس‌جمهور ایران در سازمان ملل تأکید کرد که ایران به‌دنبال سلاح هسته‌ای نیست و تلاش کرد چهره‌ای معتدل ارائه دهد. با این حال، رهبر ایران در برابر گفت‌وگوی مستقیم با واشنگتن نشان‌دهنده محدودیت فضای مانور دیپلماتیک است. بدون توافق رسمی یا کاهش تحریم‌ها، تجارت انرژی ایران همچنان در فضایی نیمه‌پنهانی جریان دارد و به‌طور عمده به خریدارانی همچون چین متکی است.
بازارهای مالی نیز با احتیاط واکنش نشان دادند. شاخص صنعتی Dow Jones افت ۰.۳۷ درصدی داشت، S&P 500 حدود ۰.۲۸ درصد کاهش یافت و بازده اوراق خزانه‌داری آمریکا بدون تغییر باقی ماند که بیشتر بازتاب‌دهنده تردید سرمایه‌گذاران بود تا هراس. شاخص دلار نیز کاهش یافت. در حالی‌که معامله‌گران انرژی ریسک‌های ژئوپولیتیک را در قیمت‌ها لحاظ کردند، سرمایه‌گذاران سهام و اوراق قرضه ترجیح دادند صبر کنند و ببینند، که بیشتر حاکی از شک و تردید نسبت به تغییرات سریع سیاستی است.
جمع‌بندی
به‌طور کلی، نشست مجمع عمومی روزهای اخیر در آمریکا تاکنون بیشتر اثرات نمادین و روانی داشته تا تغییرات ساختاری در بازار انرژی. قیمت قیر به دلیل تقاضای بالا و محدودیت‌های لجستیکی همچنان بالا ماند و شاخص‌های نفتی نیز به‌دلیل نگرانی‌های ژئوپولیتیک افزایش یافتند، بی‌آنکه تغییر بنیادی در عرضه رخ داده باشد. فرآورده‌های پالایشگاهی نیز عمدتاً مسیر نفت خام را دنبال کردند، اما بیشتر تحت‌تأثیر عوامل فصلی و محلی بودند تا دیپلماسی.
مگر آنکه پیشرفت معناداری در زمینه کاهش محدودیت‌ها یا پیشبرد مذاکرات حاصل شود، سناریوهای موجود در بازار قیر، فرآورده‌های نفتی و نفت خام همچنان ادامه خواهند یافت. اثر کوتاه‌مدت این مجمع عمومی بیشتر در قالب فضایی از عدم قطعیت و نوسان جزئی قیمت‌ها نمایان شده است. با توجه به اینکه نشست تا ۲۹ سپتامبر ادامه دارد، بازارهای جهانی اکنون در وضعیتی «انتظار و نظاره» قرار دارند و با دقت تحولات احتمالی در روزهای آینده را دنبال می‌کنند.
