به گزارش دنیای نفت و قیر، گروهی از دانشمندان در استرالیا جهشی شگرف در مسیر تحول ساخت جاده‌های مدرن رقم زده‌اند. پژوهشگران دانشگاه Edith Cowan موفق شده‌اند نوعی آسفالت نوین تولید کنند که در ترکیب آن از پسماندهای پلاستیکی ــ شامل کیسه‌های خرید فرسوده و بطری‌های شیر ــ بهره گرفته شده است. این اشیای روزمره که معمولاً سر از محل دفن زباله یا اقیانوس درمی‌آورند، اکنون به منابع ارزشمند زیرساختی تبدیل می‌شوند. این نوآوری نه تنها دوام روسازی جاده‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه در عین حال به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی جهان یعنی آلودگی ناشی از پلاستیک می‌پردازد.
مسیری تازه در ساخت جاده
صنعت جهانی راه‌سازی تاکنون به شدت وابسته به مواد نفتی برای احداث و نگهداری بزرگراه‌ها بوده است. این روش هرچند مؤثر است، اما پرهزینه، متکی بر منابع محدود و دارای آلایندگی کربنی بالاست. نوآوری استرالیایی تحولی بنیادین محسوب می‌شود، زیرا زباله‌های فراگیر را به سرمایه‌ای سودمند بدل می‌کند و همزمان مزایای زیست‌محیطی و اقتصادی به همراه دارد.
این موضوع برای اسپانیا، جایی که بحث زیرساخت پایدار شدت یافته، امیدبخش است. جاده‌های سنتی همواره نیازمند نگهداری مداوم هستند، چراکه در اثر شرایط جوی فرسوده می‌شوند. اگر پلاستیک بتواند به تقویت آسفالت کمک کند، عمر جاده‌ها افزایش یافته و هزینه‌های نگهداری کاهش می‌یابد؛ مسئله‌ای با تأثیرات مثبت بر بودجه ملی و محیط‌زیست.
ابعاد بحران پلاستیک
اهمیت این پیشرفت زمانی آشکار می‌شود که به آمار جهانی پسماند بنگریم. تولید پلاستیک به تنهایی می‌تواند در یک سال از ۴۰۰ میلیون تن فراتر رود و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد این میزان تا میانه قرن بیش از دو برابر خواهد شد. نرخ بازیافت نیز بسیار ناچیز است؛ تنها حدود ۹ درصد از پسماند پلاستیک بازیافت می‌شود و بیشتر آن یا سوزانده شده یا در محل‌های دفن و محیط‌زیست انباشته می‌گردد.
کیسه‌های پلاستیکی نمونه بارزی از این مشکل‌اند. سبک، ارزان و به ندرت قابل بازیافت، اغلب به رودخانه‌ها و دریاها راه می‌یابند و آلودگی پایدار ایجاد می‌کنند. موجودات دریایی در اثر به دام افتادن یا مسمومیت با ضایعات پلاستیکی در معرض انقراض قرار دارند و ریزپلاستیک‌ها به شکل فزاینده‌ای در زنجیره غذایی و بدن انسان نفوذ می‌کنند. در چنین شرایط هولناکی، تبدیل پلاستیک به جزئی ارزشمند از آسفالت، گامی بزرگ در مسیر دگرگونی آلاینده به ثروت است.
علی قدرتی، سرپرست همکار این پژوهش، تأثیر دوگانه پروژه را چنین شرح می‌دهد: «با بازیافت پلاستیک‌های خانگی در مواد جاده‌ای، نه تنها پاسخی عملی به آلودگی می‌دهیم بلکه روسازی‌هایی مقاوم‌تر و بادوام‌تر خلق می‌کنیم.»
بهبود روش‌های ترکیب
استفاده از پلاستیک در آسفالت پدیده‌ای کاملاً تازه نیست. نخستین آزمایش‌ها به دهه ۱۹۹۰ بازمی‌گردد، اما تنها پیشرفت‌های فناورانه امروز امکان بهینه‌سازی این فرایند را فراهم کرده است. معمولاً سه روش وجود دارد: روش مرطوب، روش خشک و روش ترکیبی.
•روش مرطوب، سازگاری بالایی میان آسفالت و پلاستیک ایجاد می‌کند اما فرایند پردازش آن دشوارتر است.
•روش خشک ساده‌تر است، اما می‌تواند باعث پراکندگی نامنظم و انتشار ریزپلاستیک‌ها در درازمدت شود.
•روش ترکیبی که پژوهشگران استرالیایی برگزیده‌اند، مزایای دو روش را با تعادلی میان کارایی، بازده و ایمنی زیست‌محیطی در هم می‌آمیزد.
به گفته دکتر نُهى مشعان، نویسنده همکار تحقیق، نوع پلاستیک اهمیت بسزایی دارد. ترموپلاستیک‌های موجود در کیسه‌های خرید و بطری‌های شیر برای این فرایند ایده‌آل‌اند، زیرا در دمایی مشابه آسفالت (۱۴۰ تا ۱۸۰ درجه سانتی‌گراد) ذوب می‌شوند. این ویژگی امکان ترکیب یکپارچه را بدون تولید مواد سمی جانبی یا مصرف انرژی اضافی فراهم می‌سازد.
نتایج فنی چشمگیر است: جاده‌های ساخته‌شده از این آسفالت اصلاح‌شده دارای مقاومت بالاتر در برابر شیارشدگی، عمر خستگی بیشتر، نقطه نرمی بالاتر و انعطاف‌پذیری بیشتر تحت فشار هستند. این ویژگی‌ها به معنای کاهش تعمیرات، افزایش طول عمر جاده‌ها و کاهش چشمگیر انتشار گازهای گلخانه‌ای در طول چرخه عمر زیرساخت خواهد بود.
پیامدها برای اسپانیا و فراتر از آن
اسپانیا در سال‌های اخیر آزمایش‌های گسترده‌ای با مواد غیرمتعارف جاده‌ای انجام داده است؛ از جمله استفاده از کاه گندم، ته‌سیگار و بتن فتوکاتالیتیک که قادر به جذب آلودگی هواست. اما نوآوری استرالیا شاید گزینه‌ای پایدارتر، بادوام‌تر و سازگارتر با محیط‌زیست باشد.
رهبران اقتصادی اسپانیا انتظار دارند اجرای چنین شیوه‌هایی با پروژه‌های پایلوت در مناطق مختلف کشور آغاز شود تا عملکرد آن‌ها در اقلیم‌ها و جغرافیاهای گوناگون بررسی گردد. تجربه‌های موفق سپس می‌تواند به عنوان بخشی از سیاست اقتصاد چرخشی اسپانیا گسترش یابد و مدیریت پسماند را به فرصتی اقتصادی بدل کند.
فراتر از اسپانیا، این نوآوری می‌تواند شیوه‌های ساخت جاده در سراسر جهان را متحول کند. کشورهایی که با مشکلات فزاینده مدیریت پسماند و هزینه‌های بالای زیرساخت روبه‌رو هستند، می‌توانند از این رویکرد به‌عنوان مسیری عملی به سوی پایداری بهره‌برداری کنند.
به سوی اقتصاد چرخشی در زیرساخت
جنبه نوآورانه این پروژه صرفاً یک جهش فناورانه نیست، بلکه همسویی آن با فلسفه اقتصاد چرخشی نیز اهمیت دارد. با بستن چرخه مواد ــ جلوگیری از هدررفت پلاستیک و بازتولید آن در کاربردهای ارزشمند ــ این دستاورد چرخه مصرف را بازآرایی می‌کند. جاده‌ها که شریان حیاتی تحرک اقتصادی و اجتماعی هستند، می‌توانند به نمادهای ملموس دگرگونی پایدار بدل شوند.
هرچند چالش‌هایی همچون اجرای فراگیر و دریافت مجوزهای قانونی باقی است، اما مسیر روشن است. افزودن پسماند به زیرساخت نه صرفاً یک راهکار فناورانه، بلکه تغییر فرهنگی در نگرش جامعه نسبت به منابع، مصرف و مسئولیت بلندمدت در قبال سیاره محسوب می‌شود.
جمع‌بندی
پروژه استرالیا نشان می‌دهد که چگونه ابتکار علمی می‌تواند مسئولیت زیست‌محیطی را با کارآمدی مهندسی در هم بیامیزد. با الگوبرداری جهانی از این نوآوری‌ها، شاید عصر تازه‌ای در ساخت جاده آغاز شود؛ عصری که در آن پلاستیک‌های بلااستفاده به جای آلوده کردن محیط‌زیست، استحکام مسیرهایی را تقویت می‌کنند که مردم هر روز بر آن‌ها رفت‌وآمد دارند.
این هم‌گرایی ضرورت‌های زیست‌محیطی با پیشرفت فناورانه، استرالیا را به پیشگام زیرساخت سبز بدل کرده و نشان می‌دهد روزی که جاده‌های پرچاله و پرمصرف انرژی جای خود را به مسیرهایی پایدار و کارآمد بدهند، بسیار نزدیک‌تر از آن چیزی است که تصور می‌شود.
