دنیای نفت و قیر: با وجود گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر، تقاضا برای نفت همچنان بالاست و اهمیت مداوم آن را در ترکیب انرژی جهانی نشان می‌دهد.
در همین راستا، وزیر انرژی عربستان سعودی اخیراً اعلام کرد که نفت دیگر یک چالش در حوزه امنیت انرژی نیست، بلکه اکنون گاز، برق و به‌ویژه مواد معدنی حیاتی چالش‌های اصلی محسوب می‌شوند. این اظهارنظر از یک‌سو می‌تواند نشانه‌ای از افول نفت خام تلقی شود، اما از سوی دیگر وابستگی جهان به هیدروکربن‌ها را بیش از گذشته تأیید می‌کند.
واقعیت این وابستگی زمانی آشکار شد که با اعلام تحریم‌های گسترده آمریکا علیه بخش انرژی روسیه، به‌ویژه صادرات نفت و گاز این کشور، قیمت نفت به‌شدت افزایش یافت. اگر تقاضای جهانی برای نفت واقعاً به دلیل رشد خودروهای برقی در چین و اروپا کاهش یافته بود، این تحریم‌ها نباید تأثیر چندانی بر قیمت‌ها می‌گذاشتند—اما چنین نشد.
کمبود عرضه در بازار نفت
در حالی که یک ماه پیش تحلیلگران درباره مازاد عرضه در بازار نفت صحبت می‌کردند، اکنون بحث بر سر کمبود عرضه است.
John Kemp، تحلیلگر نفتی، اخیراً هشدار داده که میزان ذخایر نفت آمریکا از اواسط ۲۰۲۴ با سرعتی بیشتر از حد معمول در حال کاهش است و اکنون به پایین‌ترین سطح خود از سال ۲۰۱۵ رسیده است. همزمان، ذخایر نفت در کشورهای عضو OECD نیز کاهش یافته و به‌طور کلی، سطح ذخایر جهانی نفت سریع‌تر از پیش‌بینی‌های ماهانه آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) افت کرده است. با این حال، IEA همچنان بر پیش‌بینی مازاد عرضه برای سال جاری اصرار دارد و اشتباهات خود را نمی‌پذیرد.
افزایش وابستگی جهان به گاز طبیعی
در کنار نفت، وابستگی جهانی به گاز طبیعی نیز در یک دهه گذشته افزایش یافته است. یکی از نمونه‌های بارز این موضوع اروپا است، جایی که تلاش‌های اتحادیه اروپا برای کاهش وابستگی به گاز روسیه، مشکلات عرضه را تشدید کرده است.
سال گذشته، رهبران اتحادیه اروپا خواستار کاهش واردات گاز از روسیه شدند. با این حال، کشورهای اروپایی همچنان به خرید گاز طبیعی مایع (LNG) روسیه ادامه داده‌اند—روندی که در سال جاری نیز ادامه یافته است، حتی با وجود تلاش‌های Kaja Kallas، مسئول جدید سیاست خارجی اتحادیه اروپا، برای اعمال تحریم بر گاز روسیه. طبق گزارش Politico، بر اساس داده‌های Kpler، اتحادیه اروپا در دو هفته نخست ژانویه بیش از ۸۰۰ هزار تن LNG روسیه خریداری کرده است.
افزایش مصرف انرژی و نقش مواد معدنی حیاتی
همزمان، میزان ذخایر گاز اروپا به دلیل افزایش تقاضا در فصل زمستان کاهش یافته است. این موضوع نشان می‌دهد که هرچند مواد معدنی حیاتی امروز نسبت به ۲۰ سال پیش اهمیت بیشتری دارند، اما هنوز جایگاه نفت و گاز را در امنیت انرژی جهانی تهدید نکرده‌اند.
این مواد معدنی، که برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر ضروری هستند، در ساخت توربین‌های بادی، نیروگاه‌های خورشیدی و خودروهای برقی به کار می‌روند. عربستان سعودی نیز ذخایری از این مواد معدنی حیاتی دارد و احتمالاً توسعه آن‌ها را در دستور کار قرار خواهد داد. با این حال، وزیر انرژی عربستان، Prince Abdulaziz bin Salman، در این باره محتاطانه سخن گفته است.
طبق گزارش CNBC، وی اشاره کرده که برخی کشورها کنترل ۵۰٪ از ذخایر جهانی مواد معدنی حیاتی و فلزات نادر را در اختیار دارند. این مسئله باعث رقابت شدید برای دسترسی به این منابع و ایجاد زنجیره‌های تأمین پایدار شده است که در نهایت منجر به افزایش انتشار آلاینده‌ها، افزایش هزینه استخراج فلزات و رشد قیمت انرژی شده است.
دوراهی انرژی جهان؛ نفت و گاز همچنان حیاتی
یکی از دلایل این چالش‌ها وابستگی فرآیند استخراج و پالایش مواد معدنی به انرژی‌های هیدروکربنی است. عملیات معدنی بدون استفاده از نفت و گاز ممکن نیست، و هرچه میزان استخراج و پالایش بیشتر شود، مصرف انرژی هیدروکربنی و در نتیجه میزان آلایندگی افزایش خواهد یافت.
این چرخه معیوب نشان می‌دهد که حتی با وجود توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، جهان همچنان در مواقع بحران به نفت و گاز بازمی‌گردد. از سوی دیگر، رشد هوش مصنوعی و مراکز داده نیز مصرف انرژی را به‌شدت افزایش داده است.
طبق گزارش OilPrice، برخی معتقدند که گاز جایگزین نفت در امنیت انرژی شده است، اما با توجه به تداوم رشد تقاضای نفت در سال جاری، به نظر می‌رسد که گاز در کنار نفت به یک کالای غیرقابل‌جایگزین تبدیل شده است.
