دنیای نفت و قیر: تقاضای قیر در هند در سال ۲۰۲۵ تصویری پیچیده را نشان می‌دهد. از یک سو، تأخیرهای مداوم در تأمین بودجه از سوی دولت‌های ایالتی همچنان بر تقاضا تأثیر می‌گذارد. از سوی دیگر، تعداد زیادی از پروژه‌های زیرساختی ناتمام می‌تواند به افزایش مصرف قیر منجر شود.
هند به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده خالص قیر در جهان، عمدتاً از خاورمیانه و به‌ویژه از ایران تأمین می‌شود. در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، مصرف قیر در این کشور به رکورد بیش از ۸ میلیون تن در سال رسید. این افزایش تقاضا علی‌رغم تأخیرهای مکرر در پرداخت‌ها رخ داد، زیرا تأمین‌کنندگان شرایط اعتباری طولانی‌تری را برای پیمانکاران راه‌سازی فراهم کردند.
یک واردکننده هندی توضیح می‌دهد:“چالش اصلی، کاهش تقاضا نیست بلکه کمبود منابع مالی است.”
پیمانکاران به دلیل تأخیر در پرداخت‌های دولتی، بیشتر درخواست خرید اعتباری دارند. با اینکه تقاضا کاهش نیافته، اما رشد چشمگیری نیز در سال ۲۰۲۵ پیش‌بینی نمی‌شود. انتظار می‌رود مصرف قیر در این سال در سطح سال ۲۰۲۴ باقی بماند.
فشار بر واردکنندگان و کاهش حاشیه سود
واردکنندگان برای فروش موجودی خود تخفیف‌های قابل‌توجهی ارائه کرده‌اند که حاشیه سود آن‌ها را تحت فشار قرار داده است، به‌ویژه با افزایش هزینه‌های خرید به دلیل محدودیت‌های عرضه ایران. با این حال، انباشت پروژه‌های معوق نشان می‌دهد که در صورت حل مشکلات مالی، تقاضا می‌تواند همچنان پایدار باقی بماند.
رشد محدود مصرف از دیدگاه پالایشگران
برخی پالایشگاه‌های دولتی انتظار دارند که در سال آینده تنها افزایش اندکی در مصرف قیر مشاهده شود. پالایشگران قبلاً مجبور به کاهش قیمت فروش شده‌اند تا خریداران را جذب کنند، که بر سودآوری آن‌ها تأثیر گذاشته است. این روند احتمالاً در سال ۲۰۲۵ نیز ادامه خواهد یافت و ممکن است پالایشگران تولید قیر را کاهش داده و بر محصولات نفتی پرسودتر تمرکز کنند.
پالایشگران هندی سالانه حدود ۵ میلیون تن قیر تولید می‌کنند که ۵۵ تا ۶۰ درصد از مصرف داخلی را پوشش می‌دهد. یک منبع مرتبط با پالایشگاه دولتی می‌گوید:“انتظار داریم رشد سالانه تقاضا در حد ۳ تا ۴ درصد باشد، زیرا هیچ پروژه راه‌سازی عمده جدیدی اعلام نشده است.”
او اضافه می‌کند:“ممکن است واردات در صورت کاهش تولید داخلی افزایش یابد، اما شرایط کلی بازار مطلوب نخواهد بود و هیچ برنامه‌ای برای افزایش ظرفیت تولید قیر وجود ندارد.”
این پیش‌بینی، برآورد دولت مرکزی مبنی بر رشد ۱۴ درصدی تقاضای قیر و رسیدن آن به ۱۰ میلیون تن تا پایان سال مالی جاری (مارس ۲۰۲۵) را زیر سؤال می‌برد.
محدودیت‌های عرضه قیر از خاورمیانه
عرضه قیر از خاورمیانه با چالش‌هایی روبه‌رو است. در ایران، اختلال در تأمین خوراک وکیوم باتوم و تأخیرهای لجستیکی در حمل‌ونقل مواد از پالایشگاه‌های ملی به تولیدکنندگان خصوصی قیر همچنان ادامه دارد و عرضه را محدودتر خواهد کرد. این موضوع هزینه‌های صادرات را افزایش می‌دهد، به‌ویژه برای قیر VG40 که یک محصول کلیدی برای هند محسوب می‌شود.
محدودیت‌های عرضه همچنین باعث ازدحام در بندر عباس ایران شده است، که هزینه‌های دموراژ (تأخیر در تخلیه) را برای واردکنندگان و مالکان کشتی‌ها افزایش داده و در نتیجه، تقاضا را کاهش داده است.
علاوه بر این، بازار نگران بازگشت تحریم‌های دوران ترامپ یا سایر اقدامات ژئوپلیتیکی علیه ایران در سال ۲۰۲۵ است که می‌تواند صادرات را پیچیده‌تر کند.
عامل دیگری که عدم اطمینان را افزایش می‌دهد، اعلام بانک مرکزی ایران مبنی بر حذف تدریجی سامانه نیما است. این تغییر باعث می‌شود تاجران نرخ ارز را مستقیماً مذاکره کنند، که می‌تواند نوسانات بیشتری در ارزش ریال ایران در برابر دلار آمریکا ایجاد کند.
در همین حال، عراق اخیراً تصمیم گرفته است جریان انتقال نفت و محصولات نفتی به ایران را محدود کند، مگر اینکه توسط شرکت دولتی Somo تأیید شود. از آنجا که بیشتر تولیدکنندگان قیر در ایران مجوز Somo ندارند، این تصمیم می‌تواند بر انتقال قیر بشکه‌ای عراق از طریق بندر عباس تأثیر بگذارد.
در سایر نقاط منطقه، بحرین ظرفیت پالایشگاه Sitra را از ۲۶۷ هزار بشکه در روز به ۳۸۰ هزار بشکه در روز افزایش داده است، اما این توسعه بیشتر بر تولید میان‌تقطیرها و نفتا متمرکز خواهد بود، که می‌تواند بر تولید قیر تأثیر منفی بگذارد.
تغییرات در جریان تجارت قیر
در دوره‌هایی که تقاضا در هند کاهش می‌یابد، محموله‌های قیر خاورمیانه اغلب به بازارهای جنوب و شرق آسیا هدایت می‌شوند. در سال ۲۰۲۲، قیمت قیر دریابرد در آسیا به بالاترین سطح چند سال اخیر رسید، که باعث شد تقاضا برای محموله‌های عمده ارزان‌قیمت خاورمیانه افزایش یابد—روندی که در سال ۲۰۲۳ نیز ادامه داشت.
با این حال، در سال ۲۰۲۴، بیشترین تقاضای آسیایی از سوی چین و ویتنام بوده است، در حالی که سایر خریداران ترجیح داده‌اند از تأمین‌کنندگان منطقه‌ای خرید کنند، زیرا مطابقت مشخصات محصول و مزایای لجستیکی بیشتر بوده است.
یک تاجر مستقر در جنوب شرق آسیا می‌گوید:“پنجره آربیتراژ بین خاورمیانه و آسیا عملاً بسته شده است.”
او اضافه می‌کند:“به‌احتمال زیاد، هیچ محموله قابل‌توجهی از امارات به آسیا ارسال نخواهد شد، زیرا قیر خاورمیانه دیگر نسبت به گزینه‌های منطقه‌ای رقابتی نیست، به‌ویژه با توجه به چالش‌های لجستیکی و محدودیت‌های عرضه ایران.”
با ابهام در رشد تقاضا و محدودیت‌های عرضه، بازار قیر هند در سال ۲۰۲۵ با تعادلی حساس میان نیازهای زیرساختی و فشارهای مالی و ژئوپلیتیکی روبه‌رو خواهد بود.
