دنیای نفت و قیر: ترکیه در حال مذاکره برای آغاز فعالیت‌های اکتشاف نفت و گاز در بلغارستان است و هم‌زمان برنامه‌هایی مشابه برای عراق و لیبی نیز دنبال می‌کند. به گفته‌ی وزیر انرژی، آقای آلپ‌ارسلان بایراکتار، شرکت دولتی «ترکیه پترولری» (TPAO) به‌زودی با یک شریک خارجی توافق‌نامه‌ای برای اکتشاف منابع انرژی در بخش بلغارستانی دریای سیاه امضا خواهد کرد.
این اقدامات بخشی از راهبرد گسترده‌تر آنکارا برای افزایش تولید داخلی انرژی و تبدیل شدن به گذرگاه اصلی انتقال انرژی میان کشورهای تولیدکننده در شرق و جنوب با بازارهای مصرف در غرب است. موقعیت ژئوپولیتیکی و زیرساخت‌های پیشرفته ترکیه، مزیت قابل‌توجهی در این مسیر به شمار می‌آیند؛ هدفی که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، همواره آن را دنبال کرده است.
در گذشته، توافقی میان ترکیه و بلغارستان به امضا رسید که بر اساس آن، شرکت دولتی بلغارگاز اجازه یافت سالانه ۱.۸۵ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از ترکیه وارد کند؛ رقمی که حدود ۶۰ درصد از نیاز سالانه بلغارستان را تأمین می‌کند. این قرارداد، بلغارگاز را ملزم می‌سازد که صرف‌نظر از میزان استفاده، در بازه‌ای ۱۳ ساله مبلغی معادل ۲ میلیارد یورو به شرکت بوتاش ترکیه بپردازد. بایراکتار تأکید کرده که ظرفیت فعلی صادرات از طریق این مسیر حدود ۳.۵ میلیارد متر مکعب در سال است، اما امکان افزایش آن وجود دارد. به گفته‌ی او، برای بهره‌برداری کامل از ظرفیت فنی ترکیه که به ۷ میلیارد متر مکعب می‌رسد، باید توان انتقال در مرز ترکیه و بلغارستان افزایش یابد.
در سوی دیگر، لیبی فرصت پیچیده‌تری برای سرمایه‌گذاری به شمار می‌آید. با وجود سال‌ها بی‌ثباتی سیاسی، این کشور به‌تدریج در حال افزایش تولید نفت خود است. مسعود سلیمان، رئیس شرکت ملی نفت لیبی، اعلام کرده که هدف این کشور افزایش تولید از ۱.۴ میلیون بشکه در روز به ۲ میلیون تا سال ۲۰۲۸ است. برای رسیدن به این هدف، لیبی به سرمایه‌گذاری هنگفتی در حدود ۳ تا ۴ میلیارد دلار نیاز دارد تا ابتدا به ظرفیت میانی ۱.۶ میلیون بشکه در روز دست یابد. همچنین پیش‌بینی می‌شود دور جدیدی از واگذاری مجوزهای بهره‌برداری نفتی به تصویب دولت برسد. نفت بیش از ۹۵ درصد از اقتصاد لیبی را تشکیل می‌دهد و نقشی کلیدی در آینده اقتصادی آن دارد.
ترکیه پیش‌تر آمادگی خود را برای افزایش صادرات گاز طبیعی به اتحادیه اروپا اعلام کرده بود، تلاشی برای کمک به اروپا در کاهش وابستگی به گاز روسیه. یکی از محتمل‌ترین سناریوها، صادرات مجدد گاز آذربایجان از مسیر ترکیه به اروپاست. اما برای تحقق این امر، ترکیه نیاز دارد که گاز بیشتری از روسیه وارد کند تا نیاز داخلی خود را پوشش دهد. آنکارا به دنبال دریافت تضمین‌هایی از سوی اروپا برای تقاضای پایدار است تا بتواند سرمایه‌گذاری‌های لازم را در زیرساخت‌ها انجام دهد. مسیر گازی ترانس‌آناتولی که بخشی از کریدور گازی جنوبی است و گاز آذربایجان را به اروپا می‌رساند، یک مزیت راهبردی مهم برای ترکیه به شمار می‌آید. ترکیه همچنین دارای پنج پایانه LNG، هفت خط لوله گاز، واحدهای ذخیره‌سازی شناور و دو تأسیسات ذخیره‌سازی زیرزمینی است که ظرفیت واردات مازاد قابل توجهی برای تجارت گاز در اختیار دارد.
از سوی دیگر، اروپا نیز در تلاش بوده تا منابع جایگزینی برای گاز روسیه بیابد، به‌ویژه پس از پایان توافق ترانزیت گاز از طریق اوکراین. با اتمام این قرارداد چند دهه‌ای، گاز روسیه دیگر از مسیر اوکراین به اروپا منتقل نمی‌شود. رئیس‌جمهور اوکراین اعلام کرده که کشورش اجازه نخواهد داد روسیه «بر خون ما میلیاردها دلار به‌دست آورد». اگرچه هنوز گاز روسیه از طریق خط لوله «ترک‌استریم» به مجارستان، ترکیه و صربستان می‌رسد.
گاز آذربایجان که به ترکیه وارد می‌شود، می‌تواند از طریق بلغارستان به اروپا صادر شود، اما تحقق این امر نیازمند سرمایه‌گذاری و تلاش زیادی است. بایراکتار در گفت‌وگویی تأکید کرد که ظرفیت افزایش صادرات به اروپا تا سقف ۱۰ میلیارد متر مکعب در سال وجود دارد، اما این امر مشروط به ارائه تضمین‌هایی از سوی اتحادیه اروپا خواهد بود.
تحولات سیاسی اخیر در سوریه نیز به افزایش جاه‌طلبی‌های انرژی ترکیه کمک کرده است. پس از فروپاشی حکومت ۵۴ ساله خاندان اسد، شرکت‌های ترک فرصت دارند تا قراردادهای مهمی در بازسازی سوریه به‌دست آورند؛ بازاری با برآورد هزینه‌ی بازسازی حدود ۴۰۰ میلیارد دلار. ترکیه می‌تواند خط لوله‌ای به غرب سوریه احداث کرده و آن را به شبکه گاز عربی (متصل‌کننده سوریه، اردن و مصر) متصل کند. این پروژه می‌تواند مسیر اقتصادی‌تری برای صادرکنندگان گاز منطقه مانند اسرائیل و مصر فراهم آورد و جایگزینی مناسب برای صادرات LNG باشد.
ترکیه با استفاده از دیپلماسی انرژی، توسعه زیرساخت و موقعیت جغرافیایی خود، گام‌به‌گام در مسیر تبدیل شدن به قطب انرژی منطقه و فراتر از آن پیش می‌رود.
